Mất ngủ: Nguyên nhân, biến chứng nguy hiểm và cách điều trị

1Mất ngủ là gì?

Mất ngủ là một chứng rối loạn giấc ngủ khá phổ biến, có nhiều dạng thức khác nhau như khó đi vào giấc ngủ, khó duy trì giấc, thường xuyên thức dậy quá sớm dù chưa ngủ đủ giấc hay khó quay lại giấc ngủ sau khi giật mình tỉnh giấc.

Mất ngủ có thể là một bệnh lý, thậm chí xuất hiện trong hoàn cảnh các bệnh lý khác hoặc có thể là một triệu chứng của các bệnh lý khác.

Người bị mất ngủ thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, uể oải, ảnh hưởng tới tâm trạng, hiệu suất làm việc và chất lượng cuộc sống.

Mất ngủ được chia làm 2 dạng chính

• Mất ngủ cấp tính: Mất ngủ kéo dài nhiều ngày hoặc nhiều tuần và chưa có nguyên nhân xác định.
• Mất ngủ mạn tính: Mất ngủ thường xuyên, kéo dài từ 1 tháng trở lên và do nhiều nguyên khác nhau gây ra.

2Tại sao bị mất ngủ?

Mất ngủ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, chẳng hạn như:

• Yếu tố di truyền: Có thể cha mẹ, ông bà hay những người thân đã từng gặp các triệu chứng của bệnh mất ngủ.
• Hoạt động của não: Một số người có bộ não hoạt động tích cực hơn hoặc có nhiều hoạt chất trong não khác biệt thường gặp tình trạng mất ngủ.
• Các bệnh liên quan: Các bệnh lý mạn tính như tiểu đường, viêm khớp, Parkinson, đau cơ xơ hóa có thể làm tăng nguy cơ mất ngủ. Ngoài ra, các bệnh lý tạm thời như nhiễm trùng nhẹ hoặc chấn thương hay các tình trạng mãn tính như trào ngược axit cũng có thể dẫn đến mất ngủ.
• Sức khỏe tinh thần kém: Một số người mắc chứng rối loạn lo âu, chẳng hạn như sau sang chấn tâm lý có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ. Tình trạng mất ngủ cũng xảy ra với một số chứng rối loạn sức khỏe tâm thần khác như tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực…
• Giờ giấc bị đảo lộn tạm thời hoặc ngắn hạn: Những thay đổi tạm thời như lệch múi giờ, thay đổi địa điểm sinh hoạt, làm việc theo ca cũng có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ.
• Lối sống không lành mạnh: Thường xuyên sử dụng rượu bia và các sản phẩm khác có chứa chất kích thích khiến bạn mất ngủ vào ban đêm. Rượu có thể giúp bạn dễ đi vào giấc ngủ nhưng không giúp bạn ngủ sâu hơn, đặc biệt là dễ thức dậy vào nửa đêm. Nếu sử dụng rượu lâu dài để dễ ngủ sẽ gây ra những tác hại đối với sức khỏe và tình trạng mất ngủ sẽ trầm trọng hơn.

Đảo lộn giờ sinh học gây ra tình trạng mất ngủ

3Dấu hiệu của bệnh mất ngủ

Một số dấu hiệu phổ biến của bệnh mất ngủ có thể kể đến như:

• Khó đi vào giấc ngủ, trằn trọc, thức dậy nhiều lần vào ban đêm.
• Có thể thức dậy quá sớm, khó trở lại giấc ngủ khiến cơ thể uể oải, mệt mỏi ngay cả khi làm việc hay nghỉ ngơi.
• Có biểu hiện rối loạn tâm lý, lo âu, mất tập trung hay ngáp nhiều.
• Thường xuyên cáu gắt, giận hờn, tính cách nóng nảy khi tiếp xúc với mọi người.

4Biến chứng nguy hiểm

Mất ngủ kéo dài ảnh hưởng đến cả thể chất và tinh thần, điều này có thể gây nguy hiểm khi bạn đang lái xe hoặc làm các công việc khác cần sự tỉnh táo. Ngoài ra, mất ngủ làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh như:

• Trầm cảm.
• Tăng huyết áp.
• Rối loạn lo âu.
• Đau tim.
• Đột quỵ.
• Hội chứng ngưng thở khi ngủ.
• Bệnh tiểu đường type 2.
• Béo phì.
• Các tình trạng liên quan tới rối loạn tâm thần.
• Khó tập trung và phản xạ chậm.

5Cách chẩn đoán bệnh

Khám sức khỏe

Khi đến các cơ sở y tế để thăm khám, các bác sĩ sẽ khai thác tiền sử sức khỏe, triệu chứng, thói quen ngủ của bạn để đánh giá vấn đề đang gặp phải.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể yêu cầu bạn làm một số xét nghiệm bên dưới để chẩn đoán cũng như loại trừ các bệnh lý khác.

Các xét nghiệm chẩn đoán

Không có bất kỳ xét nghiệm nào có thể chẩn đoán trực tiếp chứng mất ngủ. Thay vào đó, các xét nghiệm giúp loại trừ các tình trạng khác có triệu chứng tương tự như chứng mất ngủ.

• Chẩn đoán bằng phương pháp đo đa ký giấc ngủ Polysomnography: Đánh giá các chỉ số về sóng não, mức oxy trong máu, nhịp tim, nhịp thở và các cử động cơ thể trong giấc ngủ.
• Chẩn đoán bằng phương pháp thư pháp học (Actigraphy): Phân tích các chuyển động của cơ thể trong khi ngủ bằng một thiết bị được đeo ở cổ tay.
• Kiểm tra độ trễ của giấc ngủ (MSLT): Đánh giá mức độ nghiêm trọng của cơn ngủ rũ vào ban ngày.

Chẩn đoán mất ngủ bằng thiết bị đeo ở cổ tay

6Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Nếu nhận thấy tình trạng mất ngủ kéo dài, bạn thường xuyên thức giấc hoặc không ngủ được và điều đó ảnh hưởng đến công việc, học tập cũng như các mối quan hệ của bạn thì bạn nên đến gặp ngay bác sĩ để được tư vấn, thăm khám và chữa trị kịp thời.

Khám bệnh mất ngủ ở đâu

Hãy đến các cơ sở y tế gần nhất hoặc chuyên khoa thần kinh của các bệnh viện để thăm khám khi thường xuyên gặp tình trạng mất ngủ. Tham khảo một số bệnh viện uy tín như:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM cơ sở 1, Phòng khám Bệnh viện Đại học Y Dược 1, Bệnh viện Tâm thần TPHCM…
• Tại Hà Nội: Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc Gia – Bệnh viện Bạch Mai, Trung tâm Y khoa số 1 – Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Khoa Sức khỏe Tâm thần – Bệnh viện Lão khoa Trung Ương…

7Các cách trị mất ngủ

Sử dụng thuốc

• Kê đơn: Thuốc kê đơn có thể giúp bạn đi vào giấc ngủ và duy trì giấc ngủ dễ dàng hơn. Tuy nhiên, đôi khi một số tác dụng phụ của thuốc có thể xuất hiện khiến bạn dễ bị mệt mỏi, uể oải vào ban ngày.
• Không kê đơn: Nhóm thuốc kháng histamin H1 thế hệ 1 như Alimemazin (Theralen) có tác dụng điều trị các bệnh dị ứng hay nhóm thuốc từ dược liệu như bình vôi, lạc tiên, vông nem… cũng có thể giúp bạn cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Lưu ý khi sử dụng bất kì loại thuốc nào cũng nên có hướng dẫn của bác sĩ, tránh tự ý sử dụng thuốc nếu không có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm khó lường.

Không dùng thuốc

• Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện giấc ngủ. Bạn nên duy trì tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, tránh tập quá gần giờ đi ngủ.
• Thư giãn trước khi ngủ: Hãy cố gắng gạt bỏ lo lắng và những kế hoạch sang một bên. Bạn có thể thực hiện một vài việc giúp thư giãn trước khi ngủ như tắm nước ấm, đọc sách, nghe nhạc nhẹ, yoga hoặc thiền.
• Hạn chế dùng chất kích thích: Các chất kích thích như thuốc lá, rượu bia là nguyên nhân khiến bạn khó ngủ, mất ngủ. Vì vậy bạn nên hạn chế sử dụng các sản phẩm chứa các thành phần như nicotin, cafein có trong thuốc lá, trà, cà phê, rượu, bia…
• Chăm sóc sức khỏe tinh thần: Sức khoẻ tinh thần đóng vai trò lớn đối với chất lượng giấc ngủ. Một số cách cải thiện sức khỏe tinh thần như ăn uống đầy đủ, tập luyện nhẹ nhàng, nghỉ ngơi điều độ…

Tập thể dục đều đặn giúp giảm chứng mất ngủ

8Biện pháp phòng ngừa

Một số thói quen có thể giúp ngăn ngừa chứng mất ngủ và cải thiện chất lượng giấc ngủ như:

• Duy trì nhịp sinh học ổn định, đi ngủ và thức dậy vào một khung giờ cố định, kể cả cuối tuần.
• Thường xuyên tập thể dục giúp thúc đẩy giấc ngủ ngon.
• Kiểm tra các loại thuốc bạn đang sử dụng xem chúng có tác dụng phụ gây ra chứng mất ngủ hay không.
• Chỉ nên ngủ trưa khoảng 15 – 30 phút, tránh ngủ trưa quá lâu.
• Tránh hoặc hạn chế sử dụng các chất kích thích như rượu bia, thuốc lá.
• Tránh ăn uống quá no trước khi đi ngủ.
• Tạo không gian thoải mái, thư giãn cho phòng ngủ của bạn.
• Làm vài việc nhẹ nhàng như tắm nước ấm, đọc sách, nghe nhạc nhẹ trước khi đi ngủ.

Thay đổi lối sống giúp bạn phòng ngừa chứng mất ngủ