Hội chứng ruột kích thích: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Hội chứng ruột kích thích là một loại bệnh lý rối loạn tiêu hoá khá phổ biến. Nếu bệnh không được chữa trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm và khó lường. Cùng tìm hiểu về hội chứng ruột kích thích (IBS) qua bài viết dưới đây nhé!

1Hội chứng ruột kích thích là gì?

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn phổ biến, ảnh hưởng đến dạ dày và ruột. Các triệu chứng bao gồm đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón (hoặc cả hai). IBS là một tình trạng rối loạn tiêu hóa mạn tính mà bạn sẽ cần phải điều trị lâu dài.[1]

Chỉ một số ít người bị IBS có các triệu chứng nghiêm trọng. Một số người có thể kiểm soát các triệu chứng bằng cách quản lý chế độ ăn uống, lối sống và tâm lý. Các triệu chứng nghiêm trọng hơn có thể được điều trị bằng thuốc và tư vấn.

Tên gọi khác: viêm đại tràng co thắt, đại tràng kích thích, đại tràng co cứng, dạ dày thần kinh (vì các triệu chứng thường xảy ra khi bạn cảm thấy căng thẳng và lo lắng).

2Nguyên nhân

Co thắt cơ trơn đường ruột: các cơn co thắt mạnh và kéo dài hơn bình thường có thể gây đầy hơi, chướng bụng và tiêu chảy. Mặt khác, các cơn co thắt yếu có thể làm chậm quá trình di chuyển thức ăn và dẫn đến phân bị khô, cứng.[1]

Hệ thần kinh ở ruột: nhiều triệu chứng của IBS có liên quan đến sự nhạy cảm của các dây thần kinh được tìm thấy trong thành của đường tiêu hóa. Đối với một số người, IBS có thể phát sinh từ cách các dây thần kinh ruột giao tiếp với não hoặc cách não xử lý thông tin đó.

Nhiễm trùng nặng: IBS có thể phát triển sau một đợt tiêu chảy nặng, gây ra bởi vi khuẩn hoặc vi rút.

Căng thẳng thời thơ ấu: những triệu chứng của IBS có xu hướng xuất hiện nhiều hơn ở những người thường xuyên chịu áp lực hoặc căng thẳng, đặc biệt là trong thời thơ ấu.

Những thay đổi trong hệ vi sinh vật đường ruột: bao gồm những thay đổi về vi khuẩn, nấm và vi rút thường cư trú trong ruột. IBS cũng có thể liên quan đến tình trạng tăng sinh vi khuẩn trong ruột (vi khuẩn phát triển quá mức).

Yếu tố nguy cơ: phụ nữ có khả năng mắc IBS cao gấp đôi so với nam giới. Ngoài ra, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nếu thành viên trong gia đình mắc IBS; căng thẳng, lo lắng; không dung nạp thức ăn; nhiễm trùng đường tiêu hóa nặng;…

Yếu tố thúc đẩy: các tác nhân phổ biến bao gồm một số loại thực phẩm và thuốc. Ngoài ra, căng thẳng cũng có thể là một tác nhân thúc đẩy bệnh phát triển. Một số nhà nghiên cứu cho rằng, IBS là phản ứng của ruột đối với các tác nhân gây căng thẳng trong cuộc sống. [2]

3Phân loại hội chứng ruột kích thích

Các nhà nghiên cứu phân loại IBS dựa trên các vấn đề về nhu động ruột mà bạn gặp phải. Thông thường, những người bị IBS có nhu động ruột bình thường vào một số ngày và bất thường vào những ngày khác. Loại IBS bạn mắc phải tùy thuộc vào nhu động ruột bất thường mà bạn gặp phải:[1]

• IBS kèm táo bón (IBS-C): phân hầu như cứng và vón cục.
• IBS kèm theo tiêu chảy (IBS-D): phân hầu như lỏng và nhiều nước.
• IBS với thói quen đại tiện hỗn hợp (IBS-M): bao gồm cả phân cứng và vón cục, đôi khi kèm theo phân lỏng và nhiều nước trong cùng một ngày.
• IBS không xác định (IBS-U): đây là tình trạng khi bệnh đủ tiêu chuẩn chẩn đoán, nhưng thói quen đi tiêu không thể phân loại chính xác vào một trong 3 nhóm trên.

IBS được phân loại dựa trên các vấn đề về nhu động ruột

4Các triệu chứng của bệnh

Các triệu chứng của IBS rất khác nhau và thường tái phát theo chu kỳ không đều. Dưới đây là những triệu chứng phổ biến nhất:[1]

• Đau bụng: thường gặp vùng bụng dưới, mức độ đau âm ỉ hoặc từng cơn và thường có liên quan đến đại tiện.
• Thay đổi hoạt động của nhu động ruột.
• Thay đổi về tần suất đi đại tiện: tăng lên đi kèm với tiêu chảy và giảm đi kèm với táo bón.
• Đầy hơi.

Ngoài ra còn một số triệu chứng khác như đau mỏi cơ, đau đầu mạn tính, rối loạn giấc ngủ, đi ngoài không hoàn toàn hoặc chất nhầy trong phân.

Đau bụng là triệu chứng phổ biến của IBS

5Các bệnh liên quan

Hội chứng ruột kích thích có liên quan đến một số bệnh sau đây

• Táo bón, tiêu chảy mãn tính.
• Bệnh trĩ do táo bón hoặc tiêu chảy mãn tính.
• Rối loạn tiêu hóa.
• Viêm loét đại tràng.
• Bệnh tâm lý như trầm cảm, stress,…

6Biến chứng lâu dài

Hội chứng ruột kích thích có thể dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm sau:

• Chất lượng cuộc sống giảm sút: những người mắc IBS có chất lượng cuộc sống giảm sút, họ thường bỏ lỡ công việc hoặc cơ hội nhiều hơn những người bình thường.
• Gia tăng nguy cơ mắc các bệnh tâm lý: trải qua các triệu chứng của IBS có thể khiến bệnh nhân trầm cảm hoặc lo lắng. Mặt khác, mắc IBS cũng khiến các triệu chứng trầm cảm hoặc stress trở nên tồi tệ hơn.

7Cách chẩn đoán bệnh

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ tiến hành hỏi bệnh sử, tiền sử về tình trạng đau bụng, thói quen đi tiêu, tính chất phân. Nếu mắc các triệu chứng nặng hơn và bạn không đáp ứng với các điều trị ban đầu, bác sĩ sẽ tiến hành một số xét nghiệm chẩn đoán.[3]

Các xét nghiệm khác

• Nội soi đại tràng: xét nghiệm này được tiến hành bằng cách sử dụng một ống nhỏ, linh hoạt để kiểm tra toàn bộ chiều dài của đại tràng. Mục đích của nội soi là để kiểm tra sự xuất hiện của ung thư đại trực tràng hoặc bệnh viêm ruột.
• Chụp CT: chụp CT vùng bụng và xương chậu có thể giúp bác sĩ loại trừ được các nguyên nhân khác gây ra triệu chứng, đặc biệt là trong trường hợp bạn bị đau bụng.
• Xét nghiệm không dung nạp Lactose: nếu cơ thể không sản xuất đủ lactase (một loại enzym giúp phân giải đường lactose trong sữa) thì có thể dẫn đến đau bụng, đầy hơi và tiêu chảy. Đây là những triệu chứng rất giống với IBS nên bạn cần tiến hành xét nghiệm để phân biệt.
• Xét nghiệm phân: các bác sĩ sử dụng xét nghiệm phân để kiểm tra máu trong phân, các dấu hiệu nhiễm trùng hoặc tầm soát các bệnh lý liên quan. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra máu trong phân của bạn bằng cách kiểm tra trực tràng khi khám sức khỏe.

8Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Bạn nên đến gặp bác sĩ sớm nhất có thể nếu gặp các triệu chứng sau đây:

• Sụt cân.
• Tiêu chảy thường xuyên.
• Đi cầu phân đen.
• Da xanh xao, niêm nhợt nhạt, thường xuyên chóng mặt, người mệt mỏi.
• Nôn ói thường xuyên không rõ nguyên nhân.
• Đau bụng thường xuyên.

Nơi khám chữa bệnh ruột kích thích

• Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhân Dân 115, Bệnh viện Y Dược TPHCM, Bệnh viện đa khoa Hoàn Mỹ,…
• Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện E, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện đa khoa Hồng Ngọc,…

9Các cách điều trị hội chứng ruột kích thích

Chế độ ăn

Bạn nên ăn các thực phẩm bổ sung chất xơ cho cơ thể và uống nhiều nước, đồng thời hạn chế các loại thực phẩm sau:

• Đồ uống có ga, có cồn (rượu, bia,…) và một số loại thực phẩm có thể dẫn đến đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu.
• Lúa mì, lúa mạch, lúa mạch đen,…
• Một số loại ngũ cốc và các sản phẩm từ sữa.

Dùng thuốc

• Thuốc giãn cơ trơn: giúp làm giảm hoặc ngăn ngừa co thắt ruột.
• Thuốc chống tiêu chảy: làm chậm nhu động ruột và giảm tần suất đi tiêu, đồng thời cải thiện độ đặc của phân.
• Thuốc nhuận tràng: dùng cho những bệnh nhân có triệu chứng chủ yếu là táo bón.
• Thuốc kháng sinh: sự phát triển quá mức của vi khuẩn là nguyên nhân gây hội chứng ruột kích thích. Mặt khác, kháng sinh là nhóm thuốc giúp tiêu diệt vi khuẩn rất hiệu quả nên thường được các bác sĩ chỉ định sử dụng.
• Thuốc chống trầm cảm liều thấp: đây là nhóm thuốc có tác dụng ức chế hoạt động của tế bào thần kinh gây căng thẳng và đau đớn cho người bệnh. Những người bị IBS do nguyên nhân tâm lý sẽ được bác sĩ chỉ định sử dụng nhóm thuốc này.

Tâm lý trị liệu

Những người có tiền sử trầm cảm thường xuất hiện các triệu chứng của IBS ở mức độ nặng hơn bình thường. Mặt khác, các triệu chứng của IBS cũng khiến cho người bệnh trở nên bất an và căng thẳng. Điều này góp phần ảnh hưởng không nhỏ đến tinh thần cũng như diễn biến của bệnh.

Có một số biện pháp can thiệp tâm lý hay được sử dụng, điển hình nhất là liệu pháp hành vi nhận thức. Ngoài ra, liệu pháp thôi miên cũng đã được chứng minh là giúp kiểm soát các triệu chứng IBS một cách có hiệu quả.

Phương pháp điều trị thay thế

Châm cứu là một phương pháp có hiệu quả trong việc kiểm soát chứng lo âu, chứng đau nửa đầu và chứng mất ngủ liên quan đến IBS. Bên cạnh đó, châm cứu cũng có thể tác động trực tiếp đến đường tiêu hóa bằng cách thay đổi nhu động ruột và cảm nhận cơn đau.

Ngoài ra, massage trị liệu cũng là một phương pháp có thể giúp giảm lo lắng và giảm căng thẳng hiệu quả ở những bệnh nhân IBS.

Massage trị liệu có thể giúp giảm căng thẳng hiệu quả ở những bệnh nhân IBS

10Biện pháp phòng ngừa

Tăng cường chất xơ trong thực phẩm: việc tiêu thụ chất xơ có thể giúp giảm sự hấp thụ cholesterol của cơ thể. Bạn nên dùng các thực phẩm bổ sung chứa chất xơ để tăng cường sức khỏe đường ruột nói riêng cũng như sức khỏe tổng thể nói chung.

Tránh những thực phẩm có hại: hãy loại bỏ các loại thực phẩm làm thúc đẩy triệu chứng (tức là gây kích thích đường tiêu hóa của bệnh nhân vốn đã nhạy cảm) và có thể gây hại cho cơ thể ra khỏi chế độ ăn của bạn.

Ăn uống điều độ: không bỏ bữa và cố gắng ăn vào cùng một thời điểm mỗi ngày để giúp điều hòa chức năng ruột.

Luyện tập thể thao: tập thể dục giúp kích thích sự co bóp của ruột, đồng thời cũng làm giảm tình trạng trầm cảm và căng thẳng.

Đại tiện theo giờ: việc đại tiện đúng giờ không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe đường tiêu hóa, mà còn giúp tinh thần thoải mái hơn, từ đó hạn chế bệnh tật và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Luyện tập thể thao giúp ổn định bệnh

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin hữu ích về hội chứng ruột kích thích (IBS). Hãy chia sẻ bài viết này nhiều hơn cho bạn bè và người thân cùng biết nhé!