Trầm cảm: Nguyên nhân, dấu hiệu, biến chứng và cách điều trị bệnh

Trầm cảm là một bệnh lý phổ biến gặp ở mọi lứa tuổi nhưng thường xảy ra ở giữa tuổi vị thành niên khoảng 20 đến 30 tuổi. Bệnh dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Hãy tìm hiểu về bệnh trầm cảm và cách điều trị bệnh trong bài viết sau đây nhé!

1Trầm cảm là gì?

Trầm cảm (Depression) là một chứng rối loạn khí sắc, gây ra cảm giác buồn và tình trạng mất hứng thú kéo dài dai dẳng. Chứng trầm cảm sẽ ảnh hưởng đến cách bạn cảm nhận, suy nghĩ, hành xử và có thể dẫn đến những vấn đề về tinh thần và thể chất.

Cảm giác buồn kéo dài sẽ gây ảnh hưởng đến công việc và các mối quan hệ xung quanh bạn. Bạn có thể cảm thấy cuộc sống vô nghĩa và nguy hiểm nhất là dẫn đến tự tử.

Trầm cảm khiến người bệnh luôn có cảm giác buồn bã và mệt mỏi

2Những triệu chứng trầm cảm

Bệnh trầm cảm được xếp ở mục F.32, bao gồm các triệu chứng sau:

3 triệu chứng đặc trưng

• Khí sắc giảm: nét mặt buồn, đơn điệu, ánh mắt lơ đãng, chậm chạp.
• Giảm hoặc không còn quan tâm, thích thú với thế giới xung quanh.
• Luôn cảm thấy mệt mỏi và không có năng lượng.

7 triệu chứng phổ biến

• Giảm tập trung và chú ý.
• Giảm lòng tự trọng và sự tự tin.
• Luôn có cảm giác tội lỗi và cảm thấy bản thân không xứng đáng có được điều gì đó.
• Có suy nghĩ tiêu cực, bi quan về tương lai.
• Có ý muốn làm hại bản thân hay tự sát.
• Giảm cảm giác thèm ăn.
• Rối loạn giấc ngủ.

Triệu chứng cơ thể

• Mất hứng thú với các hoạt động thú vị, sở thích cũ.
• Thiếu phản ứng cảm xúc với các sự kiện vui nhộn diễn ra thường ngày.
• Thức dậy vào buổi sáng sớm hơn bình thường từ 2 giờ trở lên.
• Trầm cảm trở nên tồi tệ hơn vào buổi sáng.
• Có bằng chứng khách quan về sự trì trệ hoặc kích động, hưng cảm quá mức (được quan sát và nhận ra bởi những người xung quanh).
• Chán ăn, sụt cân (lớn hơn 5% trọng lượng cơ thể).
• Giảm ham muốn rõ rệt.

Hai trạng thái đối nghịch trầm cảm và hưng cảm xuất hiện ở người bệnh

3Phân loại trầm cảm

Dựa vào tiêu chuẩn chẩn đoán trầm cảm theo bảng Phân loại Bệnh Quốc tế ICD-10, trầm cảm thường được chia thành 4 loại:

Bệnh trầm cảm nhẹ

• Xuất hiện 2/3 triệu chứng đặc trưng và 2/7 triệu chứng phổ biến trong vòng tối thiểu 2 tuần.
• Khó thực hiện các sinh hoạt cá nhân thông thường hoặc các hoạt động xã hội.
• Có thể có hoặc không đi kèm các triệu chứng cơ thể.

Bệnh trầm cảm vừa

• Xuất hiện 2/3 triệu chứng đặc trưng và 3/7 triệu chứng phổ biến trong vòng tối thiểu 2 tuần.
• Gặp nhiều trở ngại trong sinh hoạt gia đình và công việc.
• Có thể có hoặc không đi kèm triệu chứng cơ thể

Bệnh trầm cảm nặng

• Xuất hiện 3/3 triệu chứng đặc trưng và 4/7 triệu chứng phổ biến tối thiểu trong vòng 2 tuần.
• Luôn xuất hiện triệu chứng cơ thể.
• Ít có khả năng tiếp tục công việc và tham gia các hoạt động sinh hoạt gia đình, xã hội.

Bệnh trầm cảm nặng đi kèm triệu chứng loạn thần

• Thỏa mãn mọi tiêu chí chẩn đoán bệnh trầm cảm nặng.
• Xuất hiện dấu hiệu ảo giác, hoang tưởng.

Tuy nhiên các triệu chứng loạn thần thường khó nhận biết hoặc thoáng qua nên cần phải được bác sĩ đánh giá thông qua các giai đoạn bệnh.

4Nguyên nhân gây ra bệnh trầm cảm?

Bệnh trầm cảm có thể gây ra do những nguyên nhân riêng lẻ khác nhau hoặc sự kết hợp của nhiều nguyên nhân:

• Yếu tố di truyền: nếu bạn có người thân trong gia đình từng bị trầm cảm thì bạn có thể có nhiều khả năng mắc chứng trầm cảm hơn người bình thường.
• Các chất hóa học trong não: Sự giảm nồng độ của 2 hormone hạnh phúc là noradrenalin và serotonin ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của bạn. Ngoài ra sự tương tác bất thường của 2 hormone này với các thành phần khác của não cũng là một trong những nguyên nhân gây ra trầm cảm.
• Stress: thường những chấn thương và căng thẳng trong giai đoạn thơ ấu có liên quan chặt chẽ đến trầm cảm.
• Do ảnh hưởng bởi một số bệnh: Các bệnh như sau chấn thương sọ não, tai biến mạch máu não, u não, sa sút trí tuệ… cũng là một trong những nguyên nhân gây ra trầm cảm
• Mất ngủ thường xuyên: Rối loạn giấc ngủ thường xuyên dễ dẫn đến trầm cảm.

Stress là nguyên nhân dẫn đến trầm cảm

5Biến chứng nguy hiểm

Trầm cảm gây ra những rối loạn nghiêm trọng và khủng khiếp, không chỉ các vấn đề sức khỏe thể chất mà tinh thần của bạn cũng bị ảnh hưởng rất lớn:

• Thừa cân hoặc béo phì.
• Thường xuyên đau ốm, thiếu năng lượng, mệt mỏi, mất ngủ,… làm tăng khả năng mắc các bệnh truyền nhiễm hoặc làm nặng hơn các bệnh lý đang có.
• Lạm dụng rượu hoặc ma túy.
• Lo lắng, hoảng sợ hoặc rối loạn ám ảnh xã hội.
• Tự mình cách ly khỏi xã hội.
• Có ý định tự tử và tìm mọi cách để tự tử.

6Cách chẩn đoán bệnh

• Khám lâm sàng

Bác sĩ có thể yêu cầu bạn khám sức khỏe và đặt câu hỏi khai thác thông tin về tình trạng sức khỏe hiện tại cũng như các triệu chứng mà bạn gặp phải. Vì trầm cảm có thể bắt nguồn từ một số bệnh lý khác như đã nêu ở trên nên cần được khảo sát để có kết luận chính xác hơn.

• Thực hiện các xét nghiệm

Bạn có thể được yêu cầu xét nghiệm công thức máu toàn bộ hoặc kiểm tra tuyến giáp để đảm bảo tuyến giáp hoạt động bình thường. Vì suy giáp cũng là nguyên nhân dẫn đến rối loạn trầm cảm.

• Làm kiểm tra

Bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá mức độ triệu chứng và bạn phải thực hiện các khảo sát về triệu chứng mà bạn đang mắc phải để tiến hành chẩn đoán đúng nhất tình trạng của bạn.

Bạn sẽ được khảo sát về tình trạng sức khỏe và triệu chứng gặp phải

7Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Bệnh lý trầm cảm đòi hỏi cần có sự can thiệp y tế càng sớm càng tốt, tránh gây hậu quả nghiêm trọng.

Nếu bạn có các dấu hiệu của rối loạn trầm cảm hay có ý muốn tự tử phải nhanh chóng đến các cơ sở y tế uy tín hoặc các trung tâm y tế về sức khỏe tâm thần để được chẩn đoán chính xác và đề xuất hướng điều trị thích hợp. Bất kỳ các triệu chứng tâm lý nào ảnh hưởng đến sinh hoạt, công việc, người thân hay các mối quan hệ xã hội cũng nên được quan tâm và hãy gặp bác sĩ nếu tình trạng này kéo dài.

Nếu bạn đã và đang điều trị trầm cảm nhưng không có tiến triển tốt lên hay hiệu quả kém, kèm theo nhiều tác dụng phụ gây khó chịu của thuốc chống trầm cảm, bạn nên đi thăm khám lại để bác sĩ có thể nắm bắt tình trạng bệnh và thay đổi phương án điều trị phù hợp.

Bạn phải nhanh chóng gặp bác sĩ khi có dấu hiệu trầm cảm

Nơi khám chữa bệnh trầm cảm

Hãy đến ngay khoa thần kinh của các bệnh viện uy tín hoặc các phòng khám tâm lý uy tín để được hỗ trợ kịp thời và điều trị.

• Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Đại học Y dược TPHCM, Bệnh viện Tâm thần TPHCM, Bệnh viện FV.
• Hà Nội: Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia, Bệnh viện Tâm thần Trung ương 1, Khoa Sức khỏe Tâm thần – Bệnh viện Lão khoa Trung ương.

8Cách điều trị trầm cảm

Sử dụng thuốc

Thuốc chống trầm cảm thường được phân loại theo cách chúng hoạt động, tác động đến các chất dẫn truyền thần kinh như Dopamine và Serotonin trong não giúp thay đổi cảm xúc.

Thuốc đôi khi sẽ gây ra tác dụng phụ tuy nhiên sẽ giúp bạn cải thiện đáng kể các triệu chứng trầm cảm của mình. Hãy tuân thủ theo hướng dẫn sử dụng thuốc của bác sĩ và báo lại bác sĩ ngay lập tức nếu xuất hiện các triệu chứng bất thường sau khi sử dụng thuốc.

Tâm lý trị liệu

Các nhà tâm lý trị liệu sẽ thông qua giao tiếp để cải thiện sức khỏe tinh thần và tháo gỡ các vấn đề trong cảm xúc và hành vi của người bệnh.

Bệnh nhân sẽ được tư vấn và tìm nguồn gốc của các vấn đề cảm xúc đang mắc phải, cách để bình tĩnh và vượt qua các vấn đề đó. Đây là phương pháp điều trị rất hiệu quả và khi kết hợp với thuốc chống trầm cảm sẽ mang lại hiệu quả cao.

Chuyên gia tâm lý trò chuyện cùng bệnh nhân

Các phương pháp thay thế

Các trang web y tế, chương trình trực tuyến về trầm cảm hay các khóa trị liệu tâm lý trực tuyến cũng có thể mang lại hiệu quả điều trị. Bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về các nguồn thông tin chính thống, các chương trình phù hợp để cải thiện tình trạng hiện tại của bạn.

Điều trị nội trú

Bệnh viện sẽ yêu cầu điều trị nội trú với những bệnh nhân trầm cảm nặng, không thể sự chăm sóc bản thân và có xu hướng muốn làm hại mình hoặc người khác.

Điều trị tâm thần tại bệnh viện có thể giúp bệnh nhân cải thiện triệu chứng, đảm bảo an toàn cho cả bệnh nhân và những người xung quanh.

Các lựa chọn điều trị khác

Liệu pháp sốc điện (ECT): Dòng điện tác động đến chất dẫn truyền thần kinh. Sử dụng cho đối tượng mắc bệnh trầm cảm sử dụng thuốc nhưng không có hiệu quả hoặc không thể dùng thuốc vì lý do sức khỏe, có nguy cơ tự tử cao.

Kích thích từ xuyên sọ (TMS): TMS là liệu pháp dùng xung từ trường ngắn kích thích tế bào thần kinh. Sử dụng cho đối tượng không đáp ứng với thuốc chống trầm cảm.[1]

9Biện pháp phòng ngừa

Kiểm soát căng thẳng

Căng thẳng đến từ nhiều nguyên nhân như công việc, học tập, biến cố,… Bạn cần cải thiện kĩ năng giải quyết vấn đề, quản lý thời gian và kiểm soát cảm xúc để có thể đối mặt với nghịch cảnh.

Thực hiện các bài tập thư giãn như yoga hoặc tập thể thao vừa phải, thiền đồng thời nuôi dưỡng lòng biết ơn và sự lạc quan.

Hãy thực hành khống chế những cảm xúc tiêu cực, trò chuyện với bác sĩ tâm lý của bạn để được hướng dẫn những phương pháp khắc phục những cảm xúc tồi tệ đó một cách hiệu quả.

Chia sẻ với bạn bè và gia đình

Khi chia sẻ với bạn bè và gia đình về vấn đề đang gặp phải, bạn sẽ nhận được sự đồng cảm, cùng sẻ chia từ họ.

Đồng thời, chính họ cũng sẽ là những người giúp bạn có hướng đi và cách giải quyết vấn đề một cách tốt nhất. Vì vậy, việc chia sẻ rất quan trọng, đặc biệt là trong thời điểm khủng hoảng.

Điều trị khi phát hiện các triệu chứng

Hãy quan tâm đến sức khỏe tinh thần của mình và những người xung quanh để phát hiện sớm các triệu chứng trầm cảm. Từ đó có phác đồ điều trị kịp thời không để trầm cảm diễn tiến quá nặng.

Cân nhắc điều trị lâu dài

Khi điều trị trầm cảm, hãy dùng thuốc theo phác đồ của bác sĩ và cân nhắc điều trị lâu dài ngay cả khi các triệu chứng trầm cảm của bạn đã thuyên giảm để phòng tránh trường hợp xấu nhất trầm cảm có thể quay trở lại và ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn.

Chia sẻ là một cách hiệu quả để phòng ngừa trầm cảm

Hy vọng bài viết mang đến cho bạn những thông tin hữu ích về bệnh trầm cảm cùng biện pháp điều trị và phòng ngừa. Nếu bạn thấy hay và hữu ích hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè cùng đọc nhé!

Nguồn: Cleveland Clinic, Mayo Clinic