Rối loạn lo âu: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Nếu bạn luôn cảm thấy lo lắng hoặc sợ hãi quá mức, đôi khi chẳng có nguyên nhân cụ thể nào thì có thể bạn đã mắc chứng rối loạn lo âu. Cùng tìm hiểu rối loạn lo âu qua bài viết dưới đây nhé!

1Rối loạn lo âu là gì?

Sợ là những cảm xúc, những trạng thái, những biểu hiện sinh lý của cơ thể con người khi tiếp xúc trực tiếp với nguy hiểm. Ví dụ, cảm giác “sợ” khi bị một con gấu đuổi theo.

Lo âu là một trạng thái hoặc một cảm xúc sinh ra do con người dựa vào những hiểu biết, những trải nghiệm qua đó dự đoán các trường hợp sẽ xảy ra với một số tình huống nhất định. Ví dụ, cảm giác lo lắng xuất hiện trước kỳ thi.

Rối loạn lo âu là những lo âu thường không có nguyên nhân và cường độ các triệu chứng ngày càng trở nên quá mức như sự lo sợ lan tỏa, trạng thái “ngần ngại”, dễ bị kích động, mệt mỏi mơ hồ, tăng trương lực cơ. Các triệu chứng thường kéo dài và gây ảnh hưởng đến cuộc sống của người bệnh.

2Nguyên nhân

Vấn đề sức khỏe

Các triệu chứng lo âu có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý như:

• Đái tháo đường.
• Các bệnh lý tuyến giáp: các bệnh lý làm cho tuyến giáp hoạt động quá mức (cường giáp).
• Các bệnh về hô hấp: hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).
• Đau mạn tính hoặc hội chứng ruột kích thích (IBS).
• Có các khối u ở các vị trí kích thích vào hệ thần kinh thực vật.
• Mắc hội chứng cai trong cai rượu.

Các yếu tố gia tăng rủi ro

• Các tổn thương trong quá khứ: trải qua những sự kiện đau buồn hoặc sang chấn trong quá khứ.
• Những lo lắng và căng thẳng xuất phát từ việc mắc bệnh lý nào đó có thể dẫn đến lo âu.
• Các vấn đề căng thẳng tích tụ: stress hoặc các sự thay đổi trong cuộc sống liên tục lâu dần tích tụ lại gây lo lắng quá mức.
• Rối loạn tâm thần khác: một số rối loạn tâm thần sẽ đi kèm với rối loạn lo âu hoặc dẫn tới rối loạn lo âu như stress, trầm cảm,…
• Do di truyền.

3Các loại rối loạn lo âu

Rối loạn lo âu lan tỏa (GAD)

Rối loạn lo âu lan tỏa là rối loạn xảy ra khi người bệnh lo lắng, căng thẳng quá mức nhưng không có hoàn cảnh hoặc nguyên nhân cụ thể nào. Người mắc bệnh rối loạn lo âu lan tỏa thường lo lắng nhiều hơn bình thường.

Thông thường, người mắc chứng lo âu này thường kéo dài mạn tính (trên 6 tháng) với các triệu chứng như bồn chồn, khó tập trung, khó ngủ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt.

Rối loạn hoảng sợ

Rối loạn hoảng sợ là tình trạng xuất hiện những cơn hoảng sợ đột ngột, dữ dội, thường không có dấu hiệu báo trước, có thể có nguyên nhân nhưng cũng có thể không do một nguyên nhân nhất định nào.

Rối loạn hoảng sợ nếu xảy ra trong thời gian dài có thể thay đổi nhân cách của người bệnh, làm người bệnh sợ tiếp xúc thế giới bên ngoài, thu mình lại để không gặp phải các tác nhân gây hoảng sợ.

Ám ảnh

Ám ảnh là nỗi sợ hãi của người bệnh đối với một số tình huống và đối tượng nhất định. Ám ảnh này có thể đặc trưng với một số sự vật sự việc như sợ côn trùng, sợ động vật, sợ máu, sợ độ cao, sợ bóng tối, sợ kim tiêm, sợ không gian kín,…

Rối loạn lo âu xã hội

Người mắc chứng lo âu xã hội thường có những biểu hiện lo âu, căng thẳng quá mức trước những tình huống giao tiếp xã hội hằng ngày.

Người mắc rối loạn lo âu xã hội thường sợ ánh nhìn, sợ người khác quan sát mình. Họ sợ cảm giác bị đánh giá, phê bình, chê bai. Người bệnh thường hạn chế tiếp xúc với thế giới xung quanh, né tránh hết mức có thể các tình huống phải giao tiếp.

Đôi khi những người mắc chứng bệnh này cũng cảm thấy những nỗi sợ này là vô lý và không có căn cứ nhưng không thể vượt qua.

Chứng sợ đám đông

Chứng sợ đám đông khiến người bệnh có các nỗi sợ vô hình với khoảng trống lớn bởi sự lo lắng sẽ lạc lỏng, không thể trốn thoát:

• Sợ một mình bơ vơ trong một hoạt động nhiều người.
• Sợ đám đông ồn ào.
• Sợ đến những không gian rộng lớn như siêu thị, rạp chiếu phim, trung tâm thương mại,…
• Sợ đi những phương tiện công cộng: xe bus, nhà ga, bến xe,…

Chứng sợ đám đông này có thể làm người bệnh không dám ra khỏi nhà, cản trở rất nhiều đến các hoạt động hàng ngày.

Rối loạn lo âu chia ly

Rối loạn lo âu chia ly là nỗi sợ hãi, lo lắng khi phải chia xa những người đã gắn bó. Rối loạn này hay gặp ở trẻ em do chúng sợ rằng bố, mẹ sẽ không quay lại như đã hứa.

Tuy rối loạn này chủ yếu xảy ra ở trẻ em, thanh thiếu niên nhưng có thể xảy ra ở tuổi trưởng thành nếu xảy ra những sang chấn liên quan đến chia ly trong quá khứ.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế OCD

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) xảy ra người bệnh gặp phải ám ảnh nghiêm trọng như ám ảnh sạch sẽ, ám ảnh các đồ vật thẳng hàng ngay ngắn,… nên phải thực hiện những hành vi lặp lại một cách quá mức để giải quyết được ám ảnh này.

Tuy nhiên, những hành động như rửa tay, lau dọn nhà cửa sạch sẽ một cách thái quá, hay cắt các vật theo một tỉ lệ nhất định,… chỉ giải quyết tạm thời những ám ảnh này.

4Dấu hiệu của bệnh

Dấu hiệu bên ngoài

• Nhịp tim luôn ở mức nhanh (lớn hơn 100 lần/phút), có thể cảm giác được rõ nhịp tim đập mà không cần áp tai vào.
• Tay chân lạnh, đổ mồ hôi nhiều.
• Tê, nóng ran lòng bàn tay, bàn chân.
• Xuất hiện cảm giác chuột rút.
• Xuất hiện căng cơ.
• Có các triệu chứng rối loạn tiêu hóa.

Dấu hiệu tâm thần

• Cảm giác sợ hãi, bất an.
• Nhớ lại quá khứ đau thương hoặc những lo lắng luôn lặp đi lặp lại.

Hành vi

• Không thể tập trung để hoàn thành việc gì đó, luôn bị chi phối bằng những suy nghĩ khác.
• Có những hành vi đến mức ám ảnh như rửa tay quá mức, yêu cầu sạch sẽ quá mức,…
• Mất ngủ hoặc khó ngủ.

Người rối loạn lo âu có thể khó ngủ, mất ngủ

5Biến chứng nguy hiểm

Rối loạn lo âu không đơn thuần chỉ khiến người bệnh cảm thấy lo lắng mà nếu diễn biến trong thời gian dài có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm.

• Trầm cảm: thường diễn ra cùng với lo âu hoặc là hệ quả của lo âu.
• Lạm dụng các chất kích thích: để giảm bớt hoặc quên đi những ám ảnh trong cuộc sống.
• Mất ngủ: tình trạng mất ngủ, ngủ không theo thói quen gây nên những tác hại không tốt cho sức khỏe có thể dẫn đến nhiều bệnh khác.
• Rối loạn tiêu hoá: các vấn đề tiêu hoá xảy ra do các tác hại của rối loạn thần kinh vận động gây nên các triệu chứng như tiêu chảy, táo bón,…
• Đau đầu: cảm giác đau đầu, nhức đầu mạn tính.
• Xa lánh xã hội: cảm giác không muốn tiếp xúc, tự ti, mặc cảm với các mối quan hệ xã hội.
• Ảnh hưởng đến các mối quan hệ xung quanh và hoạt động thường ngày của bạn.
• Có thể dẫn đến tự tử.

6Cách chẩn đoán bệnh

Đánh giá tâm lý

Bác sĩ tiến hành đánh giá tâm lý xung quanh các chủ đề như suy nghĩ, cảm xúc và hành vi bằng các câu hỏi chuyên môn để xác định chính xác được mức độ trầm trọng của bệnh.

Rối loạn lo âu thường đi kèm với trầm cảm hoặc lạm dụng chất kích thích nên cùng với đánh giá tâm lý có thể phải kiểm tra các xét nghiệm liên quan đến nghiện chất hoặc các thang đánh giá trầm cảm như thang Beck,…

Dựa vào Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn tâm thần DMS-5

Đây là cẩm nang để thuận tiện cho chẩn đoán lâm sàng với các tiêu chuẩn về rối loạn lo âu lan toả để giúp các bác sĩ thuận tiện hơn trong chẩn đoán.

Bệnh nhân lo lắng quá mức về các hoạt động hoặc sự kiện nào đó với số ngày lo lắng nhiều hơn số ngày không lo lắng, kéo dài mạn tính (ít nhất 6 tháng). Bệnh nhân có ít nhất 3 trong những điều sau đây:

• Cảm giác bồn chồn, căng thẳng, không thể ngồi yên một chỗ.
• Cơ thể thường xuyên mệt mỏi.
• Khó tập trung vào công việc đang làm.
• Hay cáu gắt vô cớ.
• Xuất hiện rối loạn thần kinh thực vật như nhịp tim nhanh, thở nhanh, căng cơ.
• Mất ngủ hoặc rối loạn giấc ngủ.

Dựa vào thang đánh giá DSM-5 để đánh giá rối loạn lo âu

7Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Bạn cần phải đến gặp bác sĩ nếu các tình trạng lo âu của bạn có những dấu hiệu sau:

• Lo lắng thái quá, ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống, công việc cũng như các mối quan hệ.
• Không thể kiểm soát được các lo lắng, ám ảnh hay sợ hãi.
• Thường xuyên dùng chất kích thích để giải tỏa lo âu.
• Những suy nghĩ hoặc hành động liên quan đến tự tử.

Nơi khám chữa bệnh rối loạn lo âu

Khi gặp các dấu hiệu bất thường nêu trên hãy đến các phòng khám tâm lý uy tín gần bạn hoặc đến khoa Tâm thần của các bệnh viện uy tín để nhận được sự thăm khám và chữa trị kịp thời từ bác sĩ:

• Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Tâm thần TP.HCM, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM cơ sở 1, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương,…
• Tại Hà Nội: Viện sức khỏe tâm thần quốc gia – Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Lão khoa Trung Ương, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội,…

8Các phương pháp chữa bệnh rối loạn lo âu

Sử dụng thuốc

Bác sĩ sẽ dựa vào tình trạng của từng bệnh nhân để đưa ra các loại thuốc phù hợp nhằm làm giảm các tác động của bệnh tới sức khỏe và giúp nâng cao chất lượng cuộc sống. Thời gian điều trị thường kéo dài, thông thường từ 6 tháng tới 1 năm.

Khi gặp rối loạn lo âu, bắt buộc phải uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

Tâm lý trị liệu

Đây là phương pháp dùng các biện pháp tâm lý giải quyết tận gốc các vấn đề gây nên lo âu. Các bác sĩ sẽ giúp bạn có những kế hoạch quản lý rối loạn tốt hơn.

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): đây là phương pháp điều trị phổ biến, bác sĩ sẽ giáo dục nhận thức bệnh, hướng dẫn các bài tập giãn cơ, tăng tương tác, luyện tập một kĩ năng cụ thể, quản lý stress, luyện tập sự tự tin…
• Liệu pháp tiếp xúc: cho người bệnh tiếp xúc với các đối tượng gây nên cảm giác lo âu từ đó khắc phục những nỗi sợ.

Tâm lý trị liệu là phương pháp phổ biến và mang lại hiệu quả cao

9Biện pháp phòng ngừa

Thận trọng khi sử dụng thuốc: một số loại thuốc có thể gây nên tình trạng lo âu như isotretinoin trong điều trị mụn trứng cá. Vì vậy hãy trao đổi với bác sĩ khi sử dụng bất kì loại thuốc nào..

Xây dựng một lối sống lành mạnh: ăn uống lành mạnh, bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng. Duy trì tập thể dục 30 phút mỗi ngày và ít nhất 5 buổi mỗi tuần.

Hãy chia sẻ với người mà bạn tin tưởng khi bị stress và đến gặp bác sĩ để thăm khám khi có các dấu hiệu lo âu bất thường.

Lo lắng là một trong những điều thường thấy trong cuộc sống hiện đại. Tuy nhiên, tình trạng rối loạn lo âu quả là một tình trạng báo động và cần được can thiệp kịp thời. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những kiến thức cơ bản xung quanh rối loạn lo âu. Nếu bạn thấy bài viết này hay và hữu ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!

Nguồn: Cleveland Clinic, Mayo Clinic.